rola

1. Czyjaś rola (jest) skończona «ktoś przestaje się czymś zajmować, nie może lub nie chce podejmować się nowych zadań»: Po tym tańcu wychodzę. Moja rola skończona. Obowiązki służbowe zostały dopełnione (...). A. Libera, Madame.

2. Grać, odegrać dużą, ważną itp. rolę (w czymś); grać, odegrać (czynną) rolę (w czymś) «mieć znaczenie, mieć duży wpływ na coś, zaważyć na czymś»: Dzień Nauczyciela nawiązuje do historycznej daty powołania do życia pierwszego na świecie ministerstwa oświaty – Komisji Edukacji Narodowej, która odegrała wielką rolę w dziejach naszego narodu. WS 5/1996.

3. Grać, odegrać podrzędną rolę (w czymś) «nie być ważnym, nie mieć, nie wywrzeć na coś wpływu»: W ataku pozycyjnym niektórzy piłkarze mogą nie dotknąć piłki lub też odgrywają rolę podrzędną. Rzecz 280/1997.

4. Podjąć się jakiejś roli «zadeklarować w czymś swój udział, zgłosić się do pełnienia jakiejś funkcji»: Roli mediatora podjął się Szokalski, jeden z najwybitniejszych profesorów Akademii. B. Petrozolin-Skowrońska, Noc.

5. Spaść, zejść do roli kogoś, do jakiejś roli «stać się kimś lub czymś mniej ważnym, stracić dotychczasowe znaczenie, pozycję, wpływ»: Kraje Południowe spadły do roli satelitów wielkich potęg przemysłowych w Północnej Europie. Kultura P 7-8/1964.

6. Wejść w czyjąś rolę «przejąć czyjś sposób postępowania, zachowania się»: – Miałam kolejny ciężki dzień. – Barbara weszła w rolę gospodyni. – Napije się pan? Może być whisky? M. Bielecki, Dziewczyna.

7. Wypaść, wyjść z roli «nie zachować przyjętego przez siebie sposobu postępowania»: Patrzyła teraz na mnie jak na dobrą wróżkę, która umie czynić czary. Postanowiłam nie wypadać z roli. (...) – Babka chciała, by pani (...) odziedziczyła część jej książek. Wszystkie, które są w języku francuskim. – Naprawdę tego chciała? H. Kowalewska, Tego lata. Płatonow próbuje do końca nie wychodzić z roli błazna – w istocie jednak umiera tragicznie z poczuciem własnej bezsiły i bezsensowności swego życia. Teksty 4/1979.

Odgrywać rolę kogoś zob. odegrać.